16 Aralık 2013 Pazartesi

Ukrayna'nın zayıf noktası: Kırım


Ukrayna’da çözüm bulunamayan siyasi krizin nasıl sonuçlanacağına ilişkin çeşitli tahminler öne sürülüyor. Sorun uzadıkça tahminlerdeki iyimserlik azalıyor. Protesto gösterilerinin başladığı ilk günlerde  hükümetin veya birkaç bakanın istifasıyla sorunun aşılacağı tahmin ediliyordu, son günlerdeki tahminler ise Ukrayna’nın bölünmesine kadar varıyor. Bölünme tahminlerinin merkezindeki odak ise her zamanki gibi Rusya…


Ukrayna muhalefeti, Rusya’nın Kiev’den istediklerini almak için ülkenin doğusuna, özellikle de Kırım bölgesine yönelik bir takım planlarını uygulamaya koyacağını iddia ediyor. Muhalif Svoboda Partisi milletvekili, Ukrayna parlamentosu Ulusal Güvenlik ve Savunma Komitesi üyesi Yuri Sirotyuk Rusya’da yayınlanan Nezavisimaya Gazeta’ya açıklamasında Kırım Özerk Bölgesinde durumun Karadeniz Filosu’nun kontrolüne geçebileceğini söyledi. Milletvekiline göre, bu planın gerçekleşip-gerçekleşmeyeceği Ukrayna Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç’in yarın Rusya’ya gerçekleştireceği ziyaretin sonuçlarına bağlı olacak: “Ukrayna hükümeti meydan harekatını boğmazsa ve de Yanukoviç’in tutumu Rusya’yı ikna etmezse, o zaman özerk bölgede durum Karadeniz Filosu’nun kontrolüne geçebilir”.

İddialarını parlamento komitesinin bilgi kaynağı olan istihbaratçılara dayandıran Sirotyuk, geçtiğimiz günlerde Simferopol’de Rusya Başkonsolosu Vyaçeslav Svetliçnıy’ın Rusya yanlısı siyasi güçlerle bir araya geldiğini söyledi. Milletvekili, görüşmeye Rusya yanlısı partilerin liderlerinin yanı sıra, Ukrayna’da iktidarda olan Bölgeler Partisinin bazı milletvekillerinin de katıldığını vurguladı. Sirotyuk’un iddiasına göre, görüşmede Kiev’deki protestolara karşı Kırım’ın bağımsızlığına ilişkin referandum talebiyle  büyük ölçekli gösterilerin düzenlenmesi olasılığı tartışıldı: “Yanukoviç ekibi Kırım’daki askeri birliklerin büyük kısmını Kiev’e çekti.  Şu an yarımadada yalnız idari binaların işgaline yönelik tatbikat düzenlemek için başvuruda bulunmaya hazırlanan Karadeniz Filosu var”.

Svoboda Partisi lideri Oleg Tyagnibok da Ukrayna’nın bölünmesi ve Kırım’ın ayrılması senaryosunun hazırlandığını söyledi. Muhalif liderin iddiasına göre, bu senaryonun 23-27 Aralık tarihleri arasında gerçekleştirilmesi planlanıyor: “Rusya Yanukoviç’in 17 Aralık’ta Karadeniz Filosunun “aynı sınıf, aynı tür” ilkesi dikkate alınmadan silahlanmasına izin veren ikili anlaşmaya imza atmasını istiyor. Bu anlaşma imzalanırsa, Karadeniz’de güç dengesi tamamen Rusya’nın lehine olmak üzere değişecek. Ayrıca, bu anlaşmanın imzalanması Rusya Federasyonunun  Karadeniz Filosu’na ait üslerde nükleer silahlar bulundurmasına da fırsat verecek”.
Bu iddiaları güçlendiren bir diğer faktör de Kırım yönetiminin ve parlamentosunun son günlerdeki açıklamaları. Çoğunluğu iktidardaki Bölgeler Partisi milletvekillerinden oluşan Kırım Parlamentosu son günlerde iki kez Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç’e çağrı yaparak ülkede anayasal düzenin sağlanmasını, gerekirse olağanüstü hal ilan edilmesini istedi.  Kırım Parlamentosu, meydan harekatının Batı senaryosu olduğunu ve Ukrayna’da kaos çıkartmak amacına hizmet ettiğini bildirdi.

Refat Çubarov: Moskova isterse Kırım’ı Ukrayna’dan koparabilir
Kırım Tatar Milli Meclisi Başkanı Refat Çubarov, TRT Türk Artı’ya yaptığı değerlendirmede dile getirilen iddiaların gerçek bir endişeyi yansıttığını söyledi. Rusya’nın Kırım’daki etkinliğinin ve yarımadadaki Rusya destekçilerinin çok fazla olduğunu hatırlatan Çubarov, “Moskova isterse, bu planı gerçekleştirebilir” dedi: “Burada son günlerde “Kiev’de bir iktidar değişikliğinin olması veya mevcut iktidarın halkın talebiyle Avrupa Birliği’ne entegrasyon yolunu benimsemesi durumunda Kırım’ın da kendi bağımsızlığı konusunu gözden geçirebilir” görüşü çok sık dillendiriliyor. Biliyorsunuz, resmi rakamlara göre Kırım’da Rusya’nın 14 bin askeri bulunuyor. Bu askerler Kırım’ın çeşitli yerlerine dağılmış durumdalar ve onların büyük çoğunluğu görevi gizli organizasyonlar kumral olan askeri istihbarat elemanlarından oluşuyor. Onlar çok aktifler ve Ukrayna ile Rusya’nın arasının tamamen bozulması durumunda Kırım kozunu kullanabilecek durumdalar. Moskova isterse, bu kozu kullanabilir”.
Buna rağmen, Refat Çubarov, Yanukoviç’in Rusya ile Ukrayna arasında uzun süredir tartışma konusu olan Karadeniz Filosunun silahlanmasına ilişkin anlaşmayı imzalaması olasılığının düşük olduğunu düşünüyor: “Ben gece Kiev’den döndüm. Orada meydana toplanan yüz binlerce insan Yanukoviç’e “Moskova’da Rusya’nın çıkarlarına aykırı anlaşma imzalayacaksan, geri dönme, orada kal” uyarısında bulundu. Ben, Yanukoviç’in Rusya ile açık şekilde böyle bir anlaşma imzalayacağına ihtimal vermiyorum. Gizli anlaşmalar olabilir, ancak Moskova’da açık şekilde bu anlaşmaya imza atamaz.  Çünkü bu anlaşmaya imza atması durumunda ülkede tepkiler daha da büyür ve Yanukoviç kendisi bundan zarar görür”.
Kırım Tatarlarının Ukrayna’nın bağımsızlığından ve AB’ye entegrasyonundan yana olduğunu kaydeden Refat Çubarov, ülkenin Rusya’nın baskısına karşı koyabilmesinin tek yolunun da Avrupa’ya entegrasyon olduğunu vurguladı.
Karadeniz Filosu anlaşmazlığı nedir?
Rusya’nın Karadeniz Filosunun Ukrayna topraklarında bulunması şartlarına ilişkin çerçeve anlaşması 1997 senesinde imzalandı. Söz konusu anlaşmada Rus filosunun Ukrayna’da kira şartları tam olarak belirlenmiş, 98 milyon dolarlık kira bedeli kayıt altına alınmış ve Karadeniz Filosunun 28 Mayıs 2017 senesine kadar Ukrayna’da kalacağı bildirilmişti. Lakin Viktor Yanukoviç’in Cumhurbaşkanı olmasının ardından Nisan 2010’da Ukrayna ve Rusya arasında imzalanan Harkov anlaşmasıyla Karadeniz Filosunun Kırım’da kalma süresi 2017’den geçerli olmakla 25 sene daha uzatıldı. Doğalgaz fiyatlarında indirim karşılığında imzalanan bu anlaşmada, gerek duyulursa, sürenin 5 yıl daha uzatılabileceği vurgulandı. Yani bu anlaşmaya göre, Karadeniz Filosu en az 2042, en fazla 2047 senesine kadar Kırım’da kalacak.
Ancak bu anlaşma Rusya’nın bölgeye yönelik iddialarını gerçekleştirmesi için yeterli değil. Çünkü Moskova’nın baskılarına rağmen Karadeniz Filosunun Ukrayna topraklarında kalma, yer değiştirme, silahlanma şartlarını düzenleyen anlaşma daha imzalanamadı. Son iki yılda görüşmelerin sürdüğüne, hatta bazen sona gelindiğine ilişkin  açıklamalar yapılmasına rağmen, Kiev ve Moskova bu alanda mesafe kat edemedi.
Moskova, Karadeniz’deki askeri varlığını güçlendirmeye, bu amaçla da Karadeniz Filosuna ait gemileri ve silahları modernize etmeye çalışıyor. 2011-2020  seneleri arasında ordunun modernizasyonuna ilişkin programda Karadeniz Filosuna büyük yer ayıran Moskova yakın yıllarda Kırım’a 15 yeni gemi ve sualtı göndermeyi planlıyor. Plana göre 2013 senesinde Karadeniz  Filosunun ilk firkateynleri alması gerekiyor. 2017 senesine kadar ise filoya daha 6 denizaltı gemi gönderilmesi planlanıyor. Moskova’nın planı, 2025 senesine kadar Karadeniz’deki modern savaş gemilerinin sayısını 35’e çıkartmak.
Ancak Moskova’nın bu planı düşündüğü kadar kolay ilerlemiyor. Kiev, Karadeniz Filosunun modernizasyonunun iki ülke arasındaki çerçeve anlaşmaya uygun olarak Ukrayna yönetiminin onayı ve  “aynı tür”, “aynı sınıf” ilkesiyle gerçekleştirilmesini talep ediyor.  Rusya ise sadece sayı kriterine dayanarak Karadeniz Filosuna ait gemileri yenilemeye çalışıyor. Yani Moskova, iki ülke arasındaki anlaşmayı “kullanımdan çıkardığım gemi sayısı kadar yeni gemi gönderebilirim” şeklinde yorumluyor. Ukrayna tarafı ise söz konusu gemilerin parametrelerinin de aynı olması gerektiğini, yeni gemilerin parametrelerinin eskiden çok daha üstün olmaması gerektiğini savunuyor. Aynı anlaşmazlık, uçaklar, denizaltılar ve diğer silahlar için de geçerli. Moskova, bir taraftan  Kiev'i "aynı tür, aynı sınıf" ilkesinden vazgeçmesi için ikna etmeye çalışırken, diğer taraftan da yasadışı yollarla Karadeniz Filosunu modernize etme çabalarını sürdürüyor ki, bu da anlaşmazlığın derinleşmesine yol açıyor... 
Karadeniz Filosu konusu aslında Ukrayna’da uzun yıllardır askeri konu olmaktan çıkmış ve siyasi konuya dönüşmüş. Rusya yönlü politikacılara göre Karadeniz Filosunun varlığı Kırım’da ve Ukrayna’da istikrarın garantisi. Milliyetçiler ve Batı yanlıları için ise filonun varlığı ulusal güvenlik için tehlike demek. Ukrayna muhalefeti, Karadeniz Filosunun Kırım’da kalma süresinin uzatılmasını ilişkin Harkov anlaşmasını meşru kabul etmiyor ve filonun modernizasyonunun söz konusu bile olamayacağını bildiriyor. Muhalefete göre, 2015 senesinde ülkede yönetim değişecek ve Karadeniz Filosunun Ukrayna’dan çıkartılması konusu yeniden gündeme gelecek.  Gerek Svoboda, gerek Batkivşina, gerekse de UDAR partisi “Ukrayna’da Karadeniz Filosunun varlığı bile başlı-başına bir tehdit iken bir de yeniden silahlanması söz konusu bile olamaz” görüşünü savunuyor. Ayrıca, muhalefete göre, Karadeniz Filosunun modernizasyonu bölgede güç dengesinin Rusya’nın lehine değişmesiyle sonuçlanacak ve bunun da diğer bölge ülkelerinin, özellikle de Türkiye’nin  tepkisini çekmemesi mümkün değil.  UDAR Partisi milletvekili Sergey Kaplin, Ukrayna’nın komşularının bu güç dengesi ihlaline hemen tepki vereceğini düşünüyor. Ayrıca, Kaplin’e göre, Karadeniz Filosunun modernizasyonuna izin vererek Ukrayna kendi diplomatik notunu da düşürebilir. Çünkü bu durumda Ukrayna dışarıdan “kendi topraklarında ne olduğundan habersiz zayıf ve öngörülemez partner” olarak görülecek. Bu nedenle de Ukrayna muhalefeti Kiev’in Karadeniz Filosunun modernizasyonuna asla izin vermemesi, tam tersi, Harkov anlaşmasının  feshi yönünde düşünmesi gerektiğini vurguluyor…

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Bu Blogda Ara