Gürcistan ekonomisi ile ilgili ne biliyoruz?

Gürcistan, 27 Ekim’de yeni cumhurbaşkanını seçecek.  Anketlere bakılırsa,  23 adayın yarıştığı seçim sonunda Güney Kafkasya’nın en demokratik ülkesinde Mihail Saakaşvili dönemi tamamen sona erecek. İkinci tur olasılığı yüksek görünse dahi, geçtiğimiz sene genel seçimleri kazanan Gürcü Hayali koalisyonunun adayının cumhurbaşkanlığı seçimin de birincisi olması bekleniyor. TRT Türk Artı, bağımsızlığının ardından 6.Cumhurbaşkanını seçmeye hazırlanan Gürcistan’ı mercek altına aldı.


Bütçe 
Gürcistan’ın para birimi lari’dir (GEL). 1 lari 100 tetri’den oluşuyor. 1995 yılından - Eduard Şevardnadze döneminden uygulanıyor. 1,2, 5, 10, 20, 50, 100, 200 lari’lik banknotlar mevcut.  1 lari, 0,6 dolara, 0,45 Euro’ya ve 1,2 TL’ye eşittir. 

Gürcistan’ın 2013 yılı için bütçe gelirleri 7 milyar 422 milyon lari (8 milyar 906 milyon 640 bin TL), giderleri ise 7 milyar 255 milyon lari (8 milyar 706 milyon TL) olmuş.  2013 bütçesinde bazı bakanlıkların bütçeleri kısıtlanmış, tasarruf edilen para ise sağlık, eğitim ve tarıma yöneltilmiş.  2013 yılında Gürcistan askeri bütçesi bir önceki yıla göre 9 milyon lari artarak 690 milyon lari (828 milyon TL) teşkil etmiş. Ülkenin 2014 yılı için bütçesi daha onaylanmadı. Ancak Gürcü Hayali hükümeti yetkilileri önümüzdeki yıl gelirleri 7 milyar 379 milyon lari (8 milyar 854 milyon 800 bin TL), giderleri ise 7 milyar 482 milyon lari (8 milyar 978 milyon 400 bin TL) olması planlanan bütçenin önceliklerinin sosyal sorumlar, sağlık ve tarım olacağını bildiriyorlar. 

Ekonomi 

Gürcistan ekonomisi, 2008’de Rusya ile savaşın ardından düşüş yaşamış, ancak 2010 yılından - Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattının tam kapsamlı çalışmaya başlamasının ardından yeniden yükselişe geçmiş. Son bir yılda ise hükümetle cumhurbaşkanlığı arasındaki görüş ayrılıkları nedeniyle yeniden düşüş görülüyor.


2012 yılında Gürcistan’ın Gayri Safi Yurtiçi Hasılası 26 milyar 138 milyon 900 bin lari (31 milyar 366 milyon 680 TL), Gayri Safi Yurtiçi Geliri ise 25 milyar 963 milyon lari (31 milyar 155 milyon 600 bin lira) olmuş. Kişi başı milli gelir  3519  dolar (7000 TL) civarında.   GSYİH’in %26’sını sanayi üretimi oluşturuyor. İşgücünün sektörel dağılımına göre ise tarım %55,6 ile önde. 

Gürcistan Maliye Bakanlığı verilerine göre, ülkenin dış borcu ve devlet garantili kredileri 4,2 milyar dolar.  Bunun 3,9 milyon doları hükümetin borçları. Maliye Bakanlığının açıklamasına göre, yılın ilk beş ayı içerisinde başından itibaren ülkenin dış borcu 149,5 milyon dolar azalmış.  Gürcistan 17 ülkeden kredi alıyor. Toplam kredi borcu 739 milyon dolar.  Tiflis’e en çok kredi veren ülkeler Almanya (238 milyon dolar), Rusya (104 milyon dolar), Fransa (51 milyon dolar), ABD (32 milyon dolar), Kazakistan (27 milyon dolar) ve Türkiye (24,2 milyon dolar).  Devletlerin yanı sıra, Gürcistan uluslararası finans kuruluşlarından da  kredi alıyor. Ülkenin bu kuruluşlara toplam borcu 2,6 milyar dolar. 

Dış ticaret 

2000 yılında Dünya Ticaret Örgütü üyeliğine kabul edilen Gürcistan’ın dış ticaretinde bu faktör çok önemli role sahip. Gürcistan, Kırgızistan, Letonya ve Estonya’nın ardından bu örgüte kabul edilen dördüncü eski Sovyet ülkesi.  İstatistik Kurumu verilerine göre, 2012 yılında Gürcistan’ın dış ticaret hacmi 10 milyar 220 milyon lari (12 milyar 264 milyon TL) olmuş. Dış ticarette ithalatın payı çok büyük. 2012 yılında Gürcistan dış ticaret hacminin yaklaşık beşte dördünü – 7 milyar 842 milyon larisini (9 milyar 410 milyon 400 bin TL) ithalat oluşturmuş.  2012’de ihracat hacmi ise 2 milyar 377 milyon lari, yani 2 milyar 853 milyon 240 bin TL olmuş. 2013 yılında  ülke ihracatında artış görülürken, ithalatta düşüş gözlemleniyor.  Ocak-Temmuz arasında ülkenin dış ticaret hacmi, geçen senenin aynı dönemine göre %2 azalarak 5 milyar 662 milyar dolar olmuş.  Bu dönemde  ihracat  geçen seneye göre %9 artarak 1 milyar 476 milyon dolara ulaşmış. İthalat ise %5 azalarak 4 milyar 186 milyon dolara düşmüş.  Böylelikle, bu dönemde Gürcistan’da negatif ticaret dengesi 2,71 milyar dolar olmuş. Bu ise toplam dış ticaret hacminin %4’üne eşittir. Gürcistan’ın 191 ülke ile ithalat,  170 ülke ile ihracat ilişkisi bulunuyor. Ülkenin en önemli dış ticaret ortakları Bağımsız Devletler Birliği ülkeleri, AB ülkeleri ve Türkiye.  
Son bir yılda özellikle Avrupa Birliği ile ticaret hacminde düşüş yaşanırken, Bağımsız Devletler Birliği ile ticaret hacmi artmış. Gürcistan’ın en önemli dış ticaret ortakları 950 milyon dolarla Türkiye, 841 milyon dolarla Azerbaycan ve 488 milyon dolarla Ukrayna. Daha önce sıralamadaki diğer yerlerde Çin ve Almanya bulunuyordu. Ancak son dönemde Rusya 426 milyon dolarlık ticaret hacmiyle dördüncü sıraya yükseldi.  Gürcistan’ın diğer önemli dış ticaret ortakları ise Ermenistan, ABD, Bulgaristan ve İtalya. Türkiye ile Gürcistan arasındaki dış ticaret hacminin %90’ını ithalat oluşturuyor. Türkiye bu yıl Gürcistan’a 829 milyon dolarlık mal ithal etmiş, buna karşılık Gürcistan’dan Türkiye’ye yapılan ihracat miktarı ise 121 milyon dolar. Ülke ihracatının en önemli kalemlerini motorlu araçlar, demir alaşımları, bakır mineralleri,  gübreler, şarap, maden suları oluşturuyor. İthalatın en önemli kalemleri ise petrol, motorlu araçlar, gaz, ilaç, buğday, telefon, sigara ve elektronik cihazlar… 

Ücretler
2012 yılı istatistiklerine göre, Gürcistan’da işsizlik oranı %15. 
2013 yılı için Gürcistan’da çalışan insanların ortalama maaşı 729,6 lari (875 TL) civarında. Geleneksel olarak en düşük maaşlar eğitim ve tarım alanlarında.  Bir öğretmenin ortalama maaşı 396 (475 TL), tarım çalışanlarının ortalama maaşı ise 408 lari (489 TL). En yüksek maaşı finans sektöründe  çalışanlar alıyor. Onların ortalama maaşı 1588 lari (1905 TL).  Ancak uzmanlar ortalama reel maaşın 500 lari (600) civarında olduğunu bildiriyorlar. Çünkü Gürcistan’da ortalama maaş hesabı yapılırken yurtdışından davet edilen yabancı uzmanlar da dahil olmak üzere en yüksek maaş alan şahısların ücretleri de göz önünde bulunduruluyor.  Ülkedeki ortalama maaşın 145 larisi (174) gelir vergisi olarak devlete geri dönüyor, doğalgaz, elektrik, su, temizlik, telefon, ulaşım giderlerini çıktıktan sonra geriye 338 lari (405 TL) kalıyor. 1 Eylül 2013 için ülkede çalışma kabiliyetli bir erkek için minimum yaşam maliyeti 146,1 lari (175 TL), ortalama tüketici için  129,4 lari (155 TL), ortalama aile için ise 245 lari (294 TL) olarak kayda alınmış.1 Eylül 2013’ten itibaren ülkede minimal emekli maaşı 150 lari (180 TL) olmuş. Geçtiğimiz sene bu rakam 125 lari (150 TL) idi. 1. Dereceli özürlü vatandaşların emekli maaşı da 125 lariden 150 lariye çıkartılmış.  Sosyal yardım paketlerinin tutarı 55 lariden (66 TL) 100 lariye (120 TL) yükseltilmiş.  Siyasi baskı kurbanı olarak kabul edilen kişilere ödenen tazminat miktarı ise 72 lariden (86 TL)  107 lariye (128 TL) çıkartılmış...