Müslüman köyünde cami minaresi kaldırıldı

Gürcistan’da bu haftanın başında patlak veren minare krizi sürüyor. Türkiye sınırında bulunan Samtshe-Cavaheti bölgesine ait Çela köyündeki caminin minaresinin kaldırılması bölgede yaşayan  Müslümanlarla Hıristiyanlar arasında gerilime dönüşüyor.  Yetkililer, minarenin dün akşam saatlerinde yerine konulacağını açıklamışlardı, ancak son haberler durumun tamamen farklı şekil aldığını gösteriyor.

Olay nasıl gelişti?

Çela, Gürcistan’ın Ahıska bölgesi diye bilinen Samtse-Cavaheti bölgesinde bulunan 9 Müslüman köyden birisi. Adigeni iline bağlı köydeki caminin metal konstrüksiyon minaresi Türkiye’de yapıldı ve 14 Temmuz’da demonte halde Gürcistan’a getirildi. 26 Ağustos’ta Gürcistan Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi minarenin kaldırılmasına karar verdi. Resmi gerekçe, minarenin ağırlığının ve ürün kodunun Türkiye’den Gürcistan’a getirilirken gümrükte beyan edilen rakamlara  uygun olup-olmadığını araştırmaktı. Gelir İdaresi, gümrük beyannamesi ve ona eşlik eden belgelerdeki yanlış ürün sınıflandırılması sonucu ithalat vergisinin azaltılmasından kuşkulandığını duyurdu.  20 metrelik minarenin kaldırılması kararı sadece Çela köyü sakinlerinin değil, bölgedeki tüm Müslümanların tepkisine neden oldu. Minarenin kaldırılması sırasında polisle köy sakinleri arasında arbede çıktı, 11 kişi gözaltına alındı. Daha sonra gözaltına alınanlar serbest bırakıldı, ama Çela köyünde ve etraf köylerde yaşayan Müslümanlar  Samtshe-Cavaheti bölgesinin başkenti Ahaltsihe’deki emniyet müdürlüğü önünde ve Batum’da minarenin yerine konulması talebiyle  eylemlerini sürdürdüler.

Adalet Bakanından tartışma yaratan açıklama

Adalet Bakanı Teya Tsulukiani 27 Ağustos’ta düzenlediği basın toplantısında  Gürcistan’da minarelerin varlığı ile ilgili sorunların tabu olmaması gerektiğini söyledi. Tsulukiani, toplumun er veya geç Gürcistan’da minarelerin olup-olmaması gerektiğini tartışmak zorunda kalacağını bildirdi. Bakan,  minarenin olmamasının Müslümanların dua etmesine engel teşkil etmediğini vurguladı.

Tsulukiani’nin bu açıklaması, Müslümanların ve Gürcü insan hakları savunucularının tepkisini çekti.  8 Sivil Toplum Kuruluşu, minarenin kaldırılmasının yasadışı olduğunu belirterek Başsavcılıktan konuyla ilgili soruşturma başlatılmasını talep etti.  Dün Başsavcılığa gönderilen şikayet dilekçesinde, Adalet Bakanı'nın açıklamalarının sorumsuzluk örneği olduğu vurgulandı.  Dilekçede minarenin kaldırılmasının sadece mülkiyet hukukunun değil, hem de Müslümanların Anayasa ile korunan din özgürlüğünün çiğnenmesi anlamına geldiği vurgulandı.

Anlaşmazlık mı, kasıt mı?

STK’ların müracaatında Gelir İdaresinin öne sürdüğü tezler de hukuki açıdan çürütüldü.  İdare, dün yaptığı açıklamada ekspertizin  bittiğini ve minarenin sahibine geri verileceğini bildirmişti. Kurumdan yapılan resmi açıklamada ekspertiz sırasında minarenin ürün kodunun yanlış olduğunun ve bu değişiklik sonucunda ithalat vergisinin azaltıldığının belirlendiği kaydedilmişti. Ancak STK’lar Gelir İdaresinin açıklamasının toplumu yanıltma amacı taşıdığını,  Türkiye ile Gürcistan arasında 2007 yılında yürürlüğe giren serbest ticaret anlaşması gereği Türkiye’de üretilen ürünlerin ithalat vergisine tabi olmadığını bildirdi.  STK’ların ortak bildirisinde gümrük işlemleri sırasında Gürcistan devletinin her hangi zarar görmediği, hatta görmüş olsa bile, devlet kurumlarının minareyi sökme yetkisinin olmadığını vurgulandı. Çoğunluğu hukukçulardan oluşan STK temsilcileri, Çela köyündeki olayın dini azınlıklara karşı ayrımcı hükümet politikalarının bir işareti olmasından endişelendiklerini bildirdiler.

İvanişvili sessiz, Saakaşvili tepkili

Acara Özerk Bölgesi Başbakanı Arçil Habadze Batum  camisinde Müslüman toplumunun temsilcileriyle bir araya gelerek minarenin yerine konulacağına ilişkin vaatlerde bulundu.  Minarenin kaldırılmasını hakaret olarak gören ve özür talep eden  Müslümanlara hak veren Habadze, Başbakan İvanişvili’nin bu anlaşmazlığı ortadan kaldıracağını bildirdi.  Ancak İvanişvili daha konuyla ilgili herhangi açıklama yapmadı. Başbakan sessizliğini korurkenCumhurbaşkanı Mihail Saakaşvili hükümetin minare kaldırma eylemine sert tepki gösterdi.
Gürcistan’da birkaç yüz bin Müslüman, dünyada ise birkaç milyon Gürcü-Müslüman olduğunu kaydeden Cumhurbaşkanı “Kimsenin bu insanlarla diğer Gürcüler arasında nifak tohumu ekmeye hakkı yok” dedi.  İslam dini temsilcilerine saygısını ifade eden Saakaşvili, Adigeni il valisinin tutuklanmasına da tepki gösterdi: “Hükümet bu adımlarla kendisini zor duruma düşürüyor. Bölgede böyle bir gerilim var ve minarenin kaldırılmasına karşı çıkan il valisi 2009 yılında yetkilerini aşma suçlamasıyla tutuklanıyor. Bu, Gürcü toplumuna saygısızlık”. Saakaşvili, minarenin kaldırılmasının her kesin tepkisini çektiğini bildirdi ve hükümeti, tüm vatandaşların haklarını korumaya çağırdı.  Gürcistan Cumhurbaşkanı, Müslümanlara karşı bu laubali davranışın Türkiye ve Azerbaycan’la ilişkileri bozabileceğini söyledi: “Bu ise bizim Rusya ile yüz-yüze, müttefiksiz kalmamız anlamına geliyor”.

Bakradze: “Gelir İdaresinin düşünülmemiş adımı gerilimi provoke ediyor”

Saakaşvili’nin partisinin Cumhurbaşkanı adayı David Bakrazde  ise Gelir İdaresini yeni gerilim ocağı yaratmakla suçladı. Bakradze, İdarenin düşünülmemiş adımlarının gerilimi provoke ettiğini  söyledi ve hükümetin görevinin tüm  vatandaşların anayasal haklarını savunmak olduğunu vurguladı.  Cumhurbaşkanı adayı,  gerilimin tüm sorumluluğunun hükümete ait olduğunu ve bazı bakanların yaptığı açıklamaların gerilimi ateşlediğini bildirdi.

Ortodokslar minareye karşı

Gerilimin artabileceğine ilişkin endişeler Perşembe günü Ahaltsihi’de yaşanan olaylarla da doğrulanmış oldu.  Bölgede yaşayan bazı Ortodokslar,Gelir İdaresinin minareyi eski yerine koyma kararına karşı çıktı.  Ortodokslar, minarenin geri getirilmesini engellemek için Çela köyüne giden yolu kapattı. Gürcistan’da minarelere karşı çıkan eylemciler,  her hangi bir yerde minare konulması için referandum yapılması, halkın görüşünün alınması gerektiğini bildirdiler.

Partikhaneden Ortodokslara destek

Ahaltsihe’ye giderek eylemcilerle görüşen Gürcistan Patrikhanesi temsilcileri Teodor ve Yakov, minarenin eski yerine bir daha dönmeyeceğini bildirdiler. Piskopos Yakov, “Size minarenin eski yerine dönmeyeceğine ilişkin garanti veriyoruz. Ancak minarenin kanuni sahibine geri verilmesi gerekiyor” diyerek eylemcileri yolu açmaya çağırdı. Piskopos Teodor ise Ortodoksların bu eylemle her kese kendi ülkelerini ve değerlerini korumaya hazır olduklarını gösterdiğini bildirdi. Teodor, minarenin yapımının yasadışı olduğunu ve bu nedenle kaldırıldığını, bir daha da yerine konmayacağını söyledi: “Ancak kanun kanundur. Ortodokslarla Müslümanlar arasında anlaşma sağlanana kadar minare Çela’da kalacak”.

Gürcistan Patrikhanesinden yapılan yazılı açıklamada ise “Ortodoksların haklı protestolarını kabul ediyoruz, ancak Müslüman halkın duygularını da paylaşıyoruz” denildi. Dini idare, minarenin yeniden eski yerine konulmamasını, Çela köyünde nötr bir yerde mühürlenerek saklanmasını ve devlet tarafından güvenliğinin sağlanmasını tavsiye etti: “Yasal sorunlar çözülmeden ve Partikhane ile Gürcü Müslümanları İdaresi arasında görüşmeler sonlandırılmadan minarenin yeninden yerine konulmamasını rica ediyoruz”.

Patrikhane ve Gürcü Müslümanları İdaresinden ortak açıklama: Minare Çela'ya dönecek, ama depoda tutulacak...

Dün akşam saatlerinde ise Gürcistan Patrikhanesi ve Gürcü Müslümanları İdaresi ortak açıklama yayarak, tarafları sakin olmaya ve sağduyulu davranmaya çağırdı. Açıklamada Çela köyündeki camiden sökülen minarenin yeniden köye getirilmesi gerektiği bildirildi. Ancak varılan anlaşmaya göre, dini binaların yapımıyla ilgili yasal sorunlar çözülene kadar minare depoda tutulacak…

(GÖNÜL ŞAMİLKIZI -  TRT Türk artı)